هاری یک بیماری عفونی حاد و کشندة ویروسی است که به دو شکل تحریکی(هاری خشمگین) یا فلجی(هاری ساکت) ظاهر می شود.

 عامل بیماری هاری، ویروسی از گروه RNA و نروتروپ متعلق به رابدوویروس ها و جنس لیساویروس هاست.

 این بیماری مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده، انسان و سایر حیوانات خونگرم پستان دار، به طور تصادفی و اغلب از طریق حیوان گزیدگی به آن مبتلا می شوند.

اهمیت بیماری هاری به دلیل میزان کشندگی بالا(صددرصد) است، به طوری که پس از ظهور علائم بالینی چه در انسان و چه در حیوان، قابل درمان نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود.

راه های سرایت بیماری به حیوان و انسان

گازگرفتن: اصلی ترین راه سرایت بیماری، گازگرفتن به وسیله حیوان هار است .البته از طریق کشیده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوی ویروس هاری (به ویژه در گربه و گربه سانان) نیز بیماری منتقل می شود.

 نسوج مخاطی: ویروس هاری ازطریق مخاط آلوده نیز به انسان و حیوان های دیگر منتقل می شود. بنابراین، سگ ها و گربه های به ظاهر سالم که در اواخر دوره نهفتگی بیماری هاری هستند و هنوز علائم بالینی هاری در آن ها ظاهر نشده است، ازطریق لیسیدن لب، چشم و بینی کودکانی که با آن ها بازی می کنند بیماری هاری را انتقال می دهند.

 تنفس: سرایت هاری از طریق تنفس، به ویژه در غارهای محل زندگی خفاش های آلوده، امکان پذیر است.

 دستگاه گوارش: انتقال از این راه بعید است؛ ولی حیوان گوشتخوار ممکن است به ندرت از طریق خوردن لاشه حیوان های مرده در اثر ابتلا به هاری به این بیماری مبتلا شوند. به هرحال باید از خوردن گوشت و فرآورد ه های دام های مبتلا به هاری خودداری کرد.

جفت : از آن جا که در یک بررسی، ویروس هاری را از جنین، رحم و تخمدان های یک حیوان ماده جداکرده اند، انتقال هاری ازطریق جفت نیز بعید نیست.

 وسایل آلوده: ویروس هاری بسیار حساس است و در مقابل نور و خشکی به سرعت ازبین می رود؛ بنابراین هاری از طریق وسایل آلوده فقط در موارد استثنایی منتقل می شود.

 انسان به انسان: تا به حال، موارد معدودی از انتقال هاری از انسان به انسان از طریق پیوند اعضا در دنیا گزارش شده است(دو مورد نیز از ایران در پیوند قرنیه در سال1373).

علائم بیماری در انسان: در انسان، اولین علائم هاری ممکن است شامل سردرد، تب، اضطراب و سوزن سوزن شدن یا تغییر احساس در نزدیکی محل گزش حیوان باشد. در بیشتر موارد انسانی، همچنین با گشاد شدن مردمک چشم، حساسیت غیرمعمول به صدا و نور و تغییر دما و همچنین تشنج، توهم و ترس از آب یعنی اسپاسم در لمس یا حتی دیدن آب مشخص می شود.

اقدامات پیشگیری بعد از تماس:

- به سرعت ناحیه گاز گرفته شده با آب و صابون به مدت 20 دقیقه شسته شود.

- از بخیه زدن عضو آسیب دیده جدا خودداری شود مگر با مشورت مرکز درمان هاری شهرستان 

-مصدوم را به مرکز درمان هاری، مرکز بهداشت شهرستان، مرکز خدمات جامع سلامت یا خانه بهداشت رسانده تا واکسن هاری، واکسن کزاز و آنتی بیوتیک تجویز شود.

 تمامی موارد حیوان گزیدگی چه اهلی و چه وحشی را باید هاری تلقی کرد و باید بیمار را به فوریت تحت اقدامات پیشگیری قرار داد.

کنترل بیماری هاری:

-خـودداری از نگهداری سگ و گـربـه در منزل و درصـورت نگهداری، قلاده ‌زدن و واکسیناسیون آنها 

-خودداری از آب و غذا دادن به حیوانات بلاصاحب و وحشی

-خودداری از تردد سگ‌ های خانگی و صاحب ‌دار در معابر عمومی و پارک ‌هـا

- جلوگیری از نزدیک‌ شدن کودکان به سگ ‌ها و گربه های بلاصاحب یا ولگرد

-توجه ویژه به گازگرفتگی حیوان ‌ها هر چند جزئی و به ‌صـورت خراش باشد و مراجعه فوری فرد مجروح به مرکز درمان هاری یا خانه بهداشت.

  -درصـورت بـروز هـرگونـه تغییر رفتار در حیوانات، بـایـد فـوری به دامپزشکی اطلاع داده ‌شـود.

علی نجفی کارشناس مسوول مبارزه با بیماریهای واگیر مرکز بهداشت شهید پیرویان