13 تیر به عنوان روز ملی مبارزه با بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان (زئونوز) نامگذاری شده است و هدف از آن آگاه سازی آحاد جامعه و گروه های شغلی در معرض ابتلا به این بیماریهاست که می تواند نقش مهمی در زمینه کنترل بیماری های زئونوز داشته باشد. 

مهمترین بیماریهای مشترک بین انسان و دام تب خونریزی دهنده کریمه – کنگو (CCHF)، هاری، سالک، تب مالت و سیاه زخم است.

زئونوزها، از جمله بیماریهایی است که به طور طبیعی بین حیوانات مهره دار و انسان قابل انتقال است بنابراین جدی گرفتن آنها با دانستن راه های انتقال و پیشگیری از آن ضروری است .

عامل بیماری زئونوز متنوع و از گروه باکتری، ویروسها، قارچها و انگل ها هستند.
راه های انتقال بیماری زئونوز بسیار متنوع است، استفاده از منابع غذایی آلوده، تماس بین انسان و حیوانات به عنوان منبع غذایی و تماس با حیوانات دست آموز و وحشی از راه های انتقال زئونوز است. 

افزایش آگاهی عمومی افراد در رابطه با انواع بیماری ها از جمله زئونوز ها ضروریست و آگاهی عموم مردم از خطرات این عفونت ها و بیماری ها و نحوه مراقبت از آنها از طریق رسانه های عمومی و برنامه های آموزشی بسیار حائز اهمیت است .
فراهم آوردن فرآورده های غذایی سالم و بی خطر و آگاهی مصرف کنندگان از ویژگی های محصولات دامی سالم و نحوه تماس با دام نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از این بیماری ها دارد .
با توجه به لزوم تعامل و هماهنگی بین گروه های بهداشتی، پزشکی، شهرداری و دامپزشکی، افزایش آگاهی عموم در رابطه با بیماری های زئونوز و انتقال آگاهی ها و آموخته ها به خانواده ها می تواند در کنترل این بیماریها نقش مهمی ایفا کند.

بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان:

بیماری هاری: یکی از بیماریهای مشترک بین حیوان وانسان است که اهمیت این بیماری، در میزان کشندگی 100% آن است.  

توصیه ها:
شستشوی فوری زخم با آب و صابون پس از گزش به مدت 20-15 دقیقه، مراجعه فوری پس از هر گونه حیوان گزیدگی به مرکز درمانی و پیشگیری از هاری شهرستان.  

بیماری تب مالت: بروسلوز یا تب مالت یکی از بیماری های مشترک بین انسان و دام است که به صورت حاد یا مزمن عارض می شود. این بیماری در حیوانات باعث ایجاد مشکل در دستگاه تناسلی و ادراری و در انسان هم معمولا باعث تب، تعریق، ضعف و بی حالی و کاهش وزن می شود.

تب مالت انسانی بازتاب مستقیم تب مالت دامی است و کنترل نکردن آن در دام در واقع کنترل و پیشگیری از این بیماری را در انسان سخت تر می کند. باکتری تب مالت قدرت تهاجمی زیادی دارد و قابلیت نفوذ به پرده های مخاطی دهان، حلق، بینی، مخاط ملتحمه چشم و ریه ها را دارد.

این بیماری خسارات اقتصادی از طریق سقط جنین، نازایی، عدم باروری، کاهش شیر به همراه دارد و در برخی موارد سبب مرگ حیوان و عوارض جانبی نیز می شود. انسان نیز از طریق تماس مستقیم با دام و فرآورده های دامی و خوردن فرآورده های لبنی آلوده، به این بیماری مبتلا می شود.

توصیه ها :  
 آموزش بهداشت در خصوص عدم مصرف پنیر تازه بومی، جوشاندن شیر، عدم مصرف بستنی غیرپاستوریزه(سنتی) و واکسیناسیون دامها تحت نظارت اداره دامپزشکی.   
در فصل بهار و تابستان که در واقع فصل زایمان و شیردادن دامهاست، احتمال همه گیری تب مالت هم بیشتر می شود.

بیماری سالک (نوع جلدی): بیماری پوستی که توسط انگل لیشمانیا، در اثر گزش پشه خاکی ایجاد می شود. 

توصیه‌ها:
دفع مستمر و بهداشتی زباله و فضولات حیوانی و عدم تلنبار مصالح ساختمانی یا زباله،  آموزش بهداشت، نصب توری جلو دربهای ورودی و پنجره‌ها، بهسازی محیط، اجتناب از رفتن به مناطق آلوده بیماری سالک، استفاده از پشه بند. در صورت بروز جوش و یا هر ضایعه پوستی بیش از 10 روز به پزشک مراجعه شود.

تب کریمه کنگو  :بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یک بیماری ویروسی است که از طریق نیش کنه آلوده و تماس انسان با خون و لاشه حیوان آلوده، منتقل می‌شود.
علائم بیماری شامل تب ناگهانی و شدید، ضعف، سردرد، درد شدید در ناحیه پشت و کمر و بی اشتهایی که ممکن است در موارد شدید و مرگبار، خونریزی از لثه، بینی، ریه‌ها، روده و رحم اتفاق بیفتد.

در راستای پیشگیری از بیماری توصیه‌های زیر لازم و ضروری است :
  از مصرف جگر خام و نیم پخته خودداری نموده، گوشت مورد مصرف خود را با تأیید دامپزشکی تهیه و طبخ نمایید. از کشتار دام در معابر عمومی و در مراسم‌ها (ورود حجاج و زائرین عتبات عالیات) جداً خودداری کنید. از تماس با لاشه خون و ترشحات دام بپرهیزید.    
  افراد در معرض خطر (قصاب، سلاخ) در هنگام ذبح باید از وسایل حفاظت فردی استفاده نمایند، هنگام کشتار دقت کافی نموده، از تماس با خون و ترشحات دام پرهیز نمایند و بهسازی محل های نگهداری دام انجام شود. در صورت برخورد با علائم بیماری، هرچه سریعتر به بیمارستان مراجعه نموده تا اقدامات درمانی به عمل آید. 

مهندس علی نجفی

کارشناس مسوول واحد مبارزه با بیماری های واگیر مرکز بهداشت شهید "پیرویان" کازرون